Om voor het eind van het jaar nog snel wat zon te pakken, besloot ik om samen met mijn vrouw twee weken naar Cuba af te reizen. Omdat we nog iets van het echte Cuba wilden zien, besloten we een auto te huren, rond te trekken en te overnachten in Casa's Particular, een Cubaanse variant van ons Bed & Breakfast.
Natuurlijk wilde ik van de gelegenheid gebruik maken om zoveel mogelijk te vogels te zien. Mijn vrouw houdt van zon en strand en ik van vogelen. Een perfecte combinatie om leuke soorten te zien. De veldgids 'Birds of Cuba' van Garrido en Kirkconnell was snel aangeschaft. Birds of the West Indies was wellicht een beter alternatief geweest. Bee Hummingbird, Zapata Wren en Blue-headed Quail-dove waren mijn target soorten.

Volgens de laatste inzichten bevinden zich op Cuba 29 endemen en zo'n 25 near endemics; vogels die je kunt aantreffen op Cuba en op minimaal een van de omliggende eilanden.
Van deze 54 soorten waren er drie, waaronder de Ivory-billed Woodpecker, al zo'n 20 jaar niet meer gezien. Bovendien zijn er drie zomergasten in december niet te zien.
Om de resterende 48 soorten te zien moet je eigenlijk de vier bekende vogelgebieden bezoeken (zie onderstaand kaartje):

• La Guira NP en Soroa voor de Olive-capped Warbler en de Cuban Solitaire.
• Zapata. Dit is de absolute birding hot spot. Zeker 75% van alle (near) endemics zijn hier te zien. Voor deze plek had ik twee ochtenden een gids geregeld.
• Najasa. Hier vindt je oa de Giant Kingbird en de Cuban Palm Crow. Andere soorten zijn hier makkelijker dan elders op het eiland.
• Cayo Coco. Vooral aan de noordkant is Cuba omzoomd door vele honderden eilanden (Cayo's, welke verglijkbaar zijn met de keys rond Florida). Cayo Coco is de grootste key en de beste plek voor goede soorten als Cuban Gnatcatcher, Oriente Warbler, Bahama Mockingbird en Thick-billed Vireo. Het eiland is bereikbaar via een strekdam en verboden voor Cubanen.....

Om logistieke redenen en het simpele feit dat het niet om een birding trip ging, heb ik Najasa moeten skippen en heb ik Cayo Coco moeten inwisselen voor het dichterbij gelegen Cayo Santa Maria.
Cuba meet van west naar oost zo'n 1300 kilometer. Er gaat een snelweg over de lengte richting van het eiland, welke op sommige plaatsen 8 banen breed is, terwijl je bijna de enige gebruiker van de snelweg bent. De kwaliteit van de snelweg is redelijk goed, ook al blijft het oppassen geblazen. De kwaliteit van lokale wegen is over het algemeen niet best. Goede stukken worden afgewisseld met stukken waar het asfalt ontbreekt en je moet constant alert zijn voor potholes en andere ongemakken. De wegen worden gedeeld met jaren 50 auto's en vrachtauto's die allemaal niet aan onze milieunormen voldoen. Bovendien is er heel veel langzaam verkeer in de vorm van fietstaxi's, paard-en wagen en karren voorgetrokken door een span ossen.

Zeker de helft van het Cubaanse wagenpark, bestaat uit de karakteristieke Amerikaanse auto's uit de jaren 50 (Theo Admiraal)

Iedereen probeert via het grijze circuit wat bij te verdienen. Meest duidelijke exponent van de grijze economie zijn de Casa's Particular en de Paladars (huiskamer restaurantjes). Deze huiskamerslager, doet het op zijn manier (Theo Admiraal)

In Trinidad is het de gewoonte om een vogelkooi aan het huis te hangen, welke 's avonds weer naar binnen wordt gehaald. Waar in Nederland mensen hun hond uitlaten, gebeurt dit in Trinidad veelvuldig met hun vogel. In de meeste gevallen is het een Negritto, ofwel Cuban Bullfinch (Theo Admiraal)

Op de luchthaven wissel je de meegebrachte euro's in voor convertible pesos (CUC's), een valuta special in het leven geroepen voor toeristen. Een CUC is ongeveer 0,75 Eur. Het heeft geen zin om een deel van je geld in te wisselen voor Cubaanse Pesos. Overal zijn jouw CUC's zeer gewild. Het leven op Cuba is zeer relaxed en Che is nooit ver weg. Het eten in de Casa's Particular is voortreffelijk. Voor 10 CUC eet je heerlijke kreeft met rijst, bananenchips, allerlei groenten en fruit. Een biertje kost een CUC en een liter benzine 1,40 CUC (1,15 CUC als je een zwarte snor hebt). Een tweepersoons kamer in een casa particular kost ongeveer 25-30 CUC. Wij vonden het heel veilig in Cuba, ook al werden Nederlandse collega vogelaars verrast toen zij 60 CUC moesten betalen aan een politie agent, die het niet nodig vond een bon uit te schrijven. Daar zou hij toch twee maanden voor moeten hebben werken.
Om 7:00 is het licht en kort na 18:00 is het weer donker. 's Avonds is er in bijna elke stad en dorp wel een plek waar je kunt genieten van Cubaanse live muziek en een originele mojito.

Wij vlogen op 13 december 2013 via Parijs naar Havana en bleven eerst 2,5 dag in Havana. Het is zeker de moeite waard om aan het begin of het eind van je reis een paar dagen door te brengen in Havana Vieja, uitgeroepen tot een Unesco Werelderfgoed. In de parken van Havana kun je alvast kennis maken met Cuban Blackbird, Red-legged Thrush, Greater Antillean Grackle, Northern Mockingbird, Antillean Palm Swift en de alom vertegenwoordigde Palm Warbler, verreweg het meest voorkomende Amerikaanse zangertje.

Red-legged Trush Turdus plumbeus, Soroa Waterfall - Cuba, 19 december 2013 (Theo Admiraal)

Greater Antillean Grackle Quiscalus niger, Havana - Cuba, 15 december 2013 (Theo Admiraal)

Daarna reden we naar Vinales in het westen van Cuba. Dit is een zeer mooi dorp in de buurt van het Guira NP. Zeker voor toeristen is Vinales een must. Het gebied is landschappelijk zeer fraai en de bakermat van de Cubaanse tabaksteelt. Soorten als Cattle Egret, Smooth-billed Ani, Loggerhead Kingbird, American Kestrel en Turkey Vulture zijn in heel Cuba algemeen. Cuban Emerald, Cuban Bullfinch, White-winged Doves en Yellow-faced Grassquit zijn hier goed te doen. Hier en in het later bezochte Soroa kun je met meer moeite dan verwacht beide specialties (Olive-capped Warbler en Cuban Solitaire) oprollen. Ik ben niet naar Guira NP zelf gegaan. Daar zijn beide soorten wel wat makkelijker te doen.

Vinales: Dit geologische verschijnsel (mogotes) is heel kenmerkend voor dit gebied, waar kleinschalig de beste tabak ter wereld wordt verbouwd (Theo Admiraal)

Vinales De ossenkar wordt veelvuldig om het land te bewerken of om karren te trekken (Theo Admiraal)

Na Vinales zijn we voor een dag naar Soroa gegaan. Bij aankomst in de Casa Particular scharrelde er een groep van 25 Grassquits door het gras (!) die ik in eerste instantie uitschold voor de algemene Yellow-faced Grassquits. Totdat ik me realiseerde dat alle beesten (dus ook de vrouwtjes) een geel gezichtsmasker hadden. Het waren Cuban Grassquits, een soort die door veel vogelaars gemist wordt. Een wandeling naar de waterval leverde de volgende soorten op: Cuban- en West Indian Woodpecker, Cuban Trogon, Gundlach's Hawk (roodbruine borst en -buik en een lange staart), Red-tailed Hawk, Louisiana Waterthrush en La Sagra's Flycatcher.
De volgende morgen heb ik voor het ontbijt de Mirador trail gelopen. Naar het schijnt de beste plek in Cuba om de uiterst zeldzame Blue-headed Quail-dove te zien. Waarschijnlijk stond er te veel wind, want op een paar Red-legged Honeycreepers, een Ovenbird en Mourning Doves heb ik helemaal niets gezien. Heel teleurstellend.

Yellow-headed Warbler Teretistris fernandinae, Zapata NP - Cuba, 19 december 2013 (Theo Admiraal)

Cuban Grassquit Tiaris canora, Soroa - Cuba, 18 december 2013 (Theo Admiraal)


Cuban Trogon Priotelus temnurus, Soroa - Cuba, 18 december 2013 (Theo Admiraal)

Vervolgens drie dagen naar het Zapata schiereiland, waar we in Playa Larga een Casa hadden geboekt en waar we toevallig de buurman waren van Chino, de top gids voor Zapata. Er zijn toch niet veel vogelaars, want hij herkende mij op straat omdat ik eerder via de e-mail contact met hem had gehad. Hij was zelf bezet, maar had Esdrey voor mij geregeld.
Onderweg waren we gestopt bij een groot meer met duizenden eenden (waaronder veel Ruddy Ducks), Double-crested Cormorants, American Coots, Pied-billed Grebes en Brown Pellicans.
Playa Larga ligt aan de historisch zeer belangrijke Varkenbaai. Toch leuk om in de Varkensbaai te hebben gezwommen. De eerste middag ben ik in de buurt van de casa zelf een stukje het gebied ingelopen en daar had ik al snel een aantal zangertjes, waaronder Yellow-headed Warbler, Northern Parula en Black-and White Warbler.
De volgende morgen stond de gids om 7 uur klaar. Het plan was snel gemaakt. Vandaag naar het droge gebied om de algemenere soorten te doen en morgen naar het moeras voor de echte specialties en de 'vergeten' soorten.
In een kleinschalig landbouwgebiedje ten oosten van Playa Larga, hadden we al snel de eerste target te pakken, de Fernandina's Flicker. De vogel liet zich goed fotograferen. Direct daarna hadden we de Northern Flicker, zodat de verschillen snel duidelijk waren. De Fernandina heeft geen rood op zijn kop. Binnen een half uur hadden we de Cuban Pewee, Cuban Vireo, Cuban Parrot, Zanaida- en White-crowned Pigeon, Grey Catbird en Great Lizard Cuckoo. Een roepende Cuban Pygmy Owl liet zich veelvuldig horen, maar het duurde even voordat we hem in het beeld kregen.

Fernandina's Flicker Colaptes fernandinae, Zapata NP - Cuba, 20 december 2013 (Theo Admiraal)


Blue-headed Quail-dove Starnoenas cyanocephala, Zapata - Cuba, 20 december 2013 (Theo Admiraal)

Via een aantal onverharde bospaden reden we naar een wat vochtiger perceel. Direct na het uitstappen liep er een Grey-headed Quail-dove over het pad. De eerste van de drie die we die dag zagen! De gids had van Chino gehoord dat hier gisteren in een bloeiende boom Bee Hummingbirds waren gezien. We zagen er drie, twee vrouwtjes en een bijna uitgekleurd mannetje. Op dezelfde plek waren de volgende zangertjes goed te zien: Cape May Warbler, Prairie Warbler, Common Yellowthroat en Blue-gray Gnatcatcher. Door hun opvallend tikkende roep, lieten Cuban Todies zich sneller horen dan zien.

Een Northern Crested Caracara en enkele White Ibisses vlogen over. Op een drassig stukje liepen onder andere twee Northern Jacana's. Een verdere zoektocht naar de Blue-headed Quail-dove leverde niks op. Deze zeldzame Quail-dove was uiteindelijk een inkoppertje. Vlak bij de plek van de Cueva en het 70 meter diepe meer wordt al een tijdje ongepelde rijst gestrooid. Hier komen de zeer schuwe Quail-doves op af. Na een minuut of 10 wachten liepen er zeven Blue-headed Quail-doves op het pad op minder dan 50 meter afstand. Een onverwachte en onvergetelijke waarneming. Ecuadoriaanse Antpitta's, maar dan anders......
Een half uur rijden verderop bezochten we nog twee lokaties. Na een stukje lopen, moest ik naast een dode palmboom wachten. Met mijn camera in de aanslag krabde de gids aan de boom. Een paar seconden later meldde zich de Bare-legged Owl (Cuban Screetch-owl). Een plek, waar zich soms Cuban Parakeets ophielden, leverde helaas niets op. Al met al een zeer geslaagde ochtend.
's Avonds bevond een Cuban Black Hawk zich op zijn vaste slaapplaats in de palmbomen aan het strand en wist Chino nog een plek voor de Cuban Nightjar.

Bare-legged Owl (Cuban Screetch-owl) Gymnoglaux lawrencii, Zapata - Cuba, 20 december 2013 (Theo Admiraal)

Cuban Amazon Amazona leucocephala, Soroa - Cuba, 19 december 2013 (Theo Admiraal)

De volgende morgen pikte ik de gids om half zeven op bij zijn huis. We namen de hoofdweg richting snelweg en ongeveer 8 km ten noorden van de Crocodile Farm, gingen we links af het moerasgebied in. Mij werd vriendelijk verteld dat ik het pad, dat de naam pad niet waard was, moest volgen. Ik was blij dat ik een oude huurauto had. Een krasje meer of minder zou niet opvallen. Na een kilometer of zeven stopten we en speelde de gids het geluid af. Binnen een paar minuten meldde zich een luid roepende Zapata Wren, een soort waarvan er nog slechts een paar honderd bestaan en welke alleen op deze plek voorkomt (HBW10-417). Boven in een boom zagen we een Yellow-throated Warbler. Maar we moesten verder. Het pad was nog maar een meter breed, maar volgens de gids konden we probleemloos verder. Ik was blij dat mijn vrouw niet mee was. Na een tijdje stopten we en hadden we direct een mooi vrijzittende Zapata Sparrow. Helaas had mijn camera het begeven, anders had ik van drie meter afstand mooie foto's kunnen maken. De drie ondersoorten van de Zapata Sparrow (Torreornis inexpectata) bevinden zich op drie uiteenliggende locaties met elk een volstrekt ander biotoop (HBW16-601). In het oosten nabij Guantanamo leeft de Sparrow (T. i. sigmani) in een woestijn gebied, de nominaat vorm (T. i. inexpectata) in Zapata in een moerasgebied en op Cayo Coco (T. i. varonai) in 'dry and semi-wet open forest'. Deze laatste is de meest algemene en wordt door de meeste birders gezien. Tijd om terug te keren naar de bewoonde wereld.

Het gebied, twee km ten noorden van de Crocodile Farm is de beste plek voor de endemic Red-shouldered Blackbird. Ondanks de aanhoudende wind hadden we er vier. In de omgeving van de Croc Farm was het goed toeven. Cuban Crows, Tawny-shouldered Blackbirds and Cuban Orioles waren niet moeilijk. Als afsluiting van de ochtend hebben we nog een tijdje rondgelopen in het bos om de Key West Quail-dove te vinden. Dit lukte helaas niet. Ik had hier wel een Yellow-bellied Sapsucker.

Mooi heuvelachtig landschap dat je tegenkomt als je van Trinidad naar het noorden rijdt (Theo Admiraal)

Voordat we de volgende dag naar Trinidad reden, wilde ik nog even naar Salinas, een lagune gebied aan de westkant van de Varkensbaai, om mijn triplijst wat op te pimpen. Ik zou hier zo tien soorten kunnen doen, waaronder Wood Stork, American White Pellican, Roseate Spoonbill etc. Helaas werd ik tegengehouden en ik mocht alleen maar verder als ik in Playa Larga een gids zou oppikken. Niet dus. Vervolgens naar Trinidad; waarschijnlijk het meest Cubaanse stadje. Het is absoluut aan te raden om hier een paar dagen de toerist uit te hangen. In de moerassen ten zuiden van de stad heb ik aardig wat steltlopers kunnen scoren, waarvan de Least Sandpiper de leukste was. Royal Terns waren hier redelijk algemeen. Pas twee dagen later kwam ik er achter dat zich in de moerassen een kleine populatie Cuban Gnatcatchers bevond. Dat was niet zo mooi, want ik had tijd genoeg en als ik het eerder had geweten...
In de bergen ten westen van Trinidad had ik mijn eerste Western Spindalis (Western Stripe-headed Tanager) en Scaly-naped Pigeons.

Remedios aan de noordkust was onze laatste bestemming. Dit stadje is in de week rond Kerstmis wereldberoemd (in Cuba) om haar Parrandas (check google). De stad en de omgeving stellen ornithologisch niet zo veel voor. Onderweg naar Remedios maakten we een paar stops die steeds goed waren voor zangertjes die je tot op een paar meter benaderden als je een beetje 'pissshhhte'.
De Black-throated Blue Warbler was een nieuwe tripsoort.
Vanuit Remedios loopt er een 50 km lange strekdam tot het eind van Cayo Santa Maria. Dit soort Cayo's zijn de plekken waar veel Amerikanen en Canadezen (mensen, wel te verstaan) overwinteren in de all-inclusive resorts. Er is zelfs een luchthaven. Je moet je paspoort laten zien en een CUC p.p. betalen en dan kun je door.
Het is een mooi gebied, met talrijke eilandjes en mangrove bossen. Veel meeuwen, vooral Laughing, maar ook Herring en Ring-billed, Caribbean Flamingo's, Brown Pellicans, Black-necked Stilts, Short-billed Dowitchers, Killdeer Plovers en nog veel meer.
Maar de bosjes op het eiland, en vooral die in de buurt van de luchthaven waren veel interessanter. Bij de eerste plek waar ik stopte en even pisshhte had ik 6 warblers, waarvan drie Orient Warblers, een endeem van de noordoost kant van Cuba. Cuban Bullfinches, Western Spindalis en een aantal Amerikaanse zangertjes waren hier veel algemener dan op het vaste land van Cuba.

De laatste dag reden we terug naar de luchthaven van Havana. De afstanden op Cuba zijn toch langer dan gedacht en rekening houdende met de slechte staat van de wegen, zaten we langer in de auto dan vooraf gehoopt. Bij een stop onderweg had ik nog vijf Eastern Meadowlarks.

27 december vlogen we terug en we konden terugkijken op een perfecte vakantie. Vogeltechnisch viel het ook niet tegen. 126 soorten, waarvan 74 lifers (hiervan 22 Cubaanse- en 21 West Indian endemen). Ik had slechts 3 Cubaanse endemen, die in de winter te doen zijn, gemist, omdat ik daar veel te ver voor naar het oosten zou moeten.
Cuba is een prima bestemming. Als je in maart of april gaat, dan moet je in 10 dagen alle nog levende endemen en bijna-endemen kunnen oprollen. Maar Cuba is vooral een goede bestemming omdat je vogelen prima kunt combineren met het genieten van de Cubaanse cultuur en levensstijl. Ga, nu het nog leuk is. Over tien jaar is Cuba niet meer het Cuba van nu.

Theo Admiraal

Cuban Tody Todus multicolor, Zapata NP - Cuba, 20 december 2013 (Theo Admiraal)

Cuban Blackbird Dives atroviolaceus, Havana - Cuba, 15 december 2013 (Theo Admiraal)

Om als dorp mee te tellen, ben je wel verplicht om bij de ingang van het dorp te getuigen van de verworvingen van de revolutie (Theo Admiraal)