Anders dan andere jaren was het dit jaar niet zo evident om me op te laden om vogels te gaan kijken aan de kust. Gelukkig was ik niet de enige en bleek het tot nog toe een zwak najaar te zijn, niet alleen qua zeldzaamheden maar vooral ook qua leuke aantallen in de bosjes. Met de vondst van de Struikrietzanger door Stijn Baeten werd ik − en vermoedelijk vele anderen − uit mijn nazomerroes geschud. Voor Joachim zou zaterdag 9 oktober de derde dag op rij worden dat hij bosjes deed, en hij was de ‘marginale’ stukken rond de haven van Zeebrugge even een beetje beu. Het was tijd om eens wat meer te gaan zoeken in een natuurlijke setting, en daar kon ik mij volledig in vinden. We begonnen de avond voordien een strijdplan te smeden. Mijn voorstel was eventueel het Willemspark en de duinreep te Heist. Joachim opperde De Fonteintjes en ik was meteen verkocht. We zouden de volledige duinreep van De Fonteintjes van Blankenberge tot Zeebrugge aflopen. Hier vonden we 2 jaar terug een Siberische Boompieper en daar zouden we zeker opnieuw voor tekenen. Maar eerlijk? Onze droomsoorten waren toch nog van een ander kaliber. De weersvoorspelling was een zonnige dag met een licht briesje uit het oosten en ik wist dat dit de ideale omstandigheden waren voor een gorzendagje. In deze periode maak je dan kans op een soort die ons al jarenlang ontglipt alsof we verstrikt zaten in een ornithologische tantaluskwelling: Bosgors!
Het plan was om nog eens zoals vanouds bosjes te doen met de trein. Joachim vanuit Sint-Niklaas en ik zou hem vervoegen in Gent Sint-Pieters. Ons uitgedokterd plan begon echter al snel met een valse noot, want 's ochtends vroeg bleek zijn fietsband volledig plat, onmogelijk om de trein nog te halen. Die bleek gelukkig vertraging te hebben, waardoor hij er al rennend toch nog op tijd geraakt was. Dit ‘geluk’ kreeg echter een onverwachte wending want de vertraging was te groot om in Gent onze trein naar Blankenberge te halen. Wouter en Hans waren gelukkig zo vriendelijk om Joachim na een paniekerig telefoontje op te pikken in Gent en hem mee te nemen naar Zeebrugge, een bepalende factor voor wat later op de dag stond te gebeuren bleek nadien. Nog eens merci gasten! Het was inmiddels 8u ’s ochtends en zowel Joachim als ik waren ongeveer gelijktijdig aangekomen in het havengebied van Zeebrugge. Ik wachtte een eindje verder op de kusttram richting Blankenberge waar Joachim reeds op zat. De tram reed mij echter vrolijk voorbij, de halte werd door wegenwerken niet bediend. Wat een gekl**t!
We troffen elkaar dan eindelijk aan de vervanghalte iets verderop, aan de andere kant van de Fonteintjes dan gepland. We kwamen echter tot de conclusie dat beginnen vanaf de oostkant i.p.v. de westkant beter is, omdat je dan de zon in de rug hebt. Zo gezegd zo gedaan en niet veel later stonden we in de duinen, klaar om er een onvergetelijke dag van te maken! Met Bosgors als doelsoort in het achterhoofd begon de dag al meteen spannend met best wat activiteit van Rietgors, waaronder een aantal invallende vogels aan de zeekant. We keken elkaar aan en wisten goed dat we ons moesten focussen op de buitenste strook. Joachim besloot meer ter hoogte van de populieren en wilgen te lopen terwijl ik het helmgras tegen het strand voor mijn rekening nam. Hier en daar vlogen er Rietgorzen en Graspiepers op en de spanning werd extra opgedreven door de onderhoudende dagtrek die boven ons aan de gang was. Na een tijdje naderde ik Joachim spontaan om te helpen bij het uitkammen van een duindoorncomplex met wat populieren. Overtuigd van onze tactiek zei Joachim me echter om gewoon door het helmgras te blijven lopen, want “dat is waar je Bosgors gaat hebben”. Ik besef dat hij een goed punt heeft. Ik slenter een 15-tal meter door het mulle zand en begeef me opnieuw richting de jongste duinafzetting tegen de kustlijn. Op dat moment, juist bij het bovenkomen op de duinrug, stuift er een luid tikkende gors vanuit het helmgras op. Ik roep zo hard als ik kan “tikkende gors, tikkende gors!!!” Ik zie de vogel neerstrijken ergens ter hoogte van een duindoornstruweel. Ik sta even perplex, dit is toch te gek voor woorden? Heeft Joachim soms een derde zintuig waarmee hij zeldzame vogels kan opsporen? Hoewel ik zei dat ik aan Dwerggors moest denken, was de zichtwaarneming eigenlijk te vluchtig en we moesten de vogel dan ook zo snel mogelijk terug zien te vinden. Want stel je voor dat het toch die ene knaller was...
Bosgors Emberiza rustica, Blankenberge, 9 oktober 2021 (©Joachim Pintens)
We vonden de gors echter niet meteen terug bij het duindoornbosje waar hij ergens geland moest zijn, en we begonnen te twijfelen of hij daar nog wel zou zitten. We begonnen een beetje gedesoriënteerd rond te dwalen in de directe omgeving, soms beetgenomen door tikkende Zanglijsters, en besloten toen dat het wel genoeg geweest was. We kozen voor de harde middelen: geluid afspelen! Joachim ging instinctief voor de contactroep van Bosgors en ja hoor, de vogel begon direct te reageren. Het was nog niet meteen eenvoudig om het beestje exact te lokaliseren, maar niet veel later merkten we toch dat het geluid recht vanuit het duindoornstruweel kwam waar de vogel initieel geland was. We naderen de struiken en al vrij snel komt er tussen het gebladerte door een kopje piepen. Ik zie een markante okerkleurige wenkbrauwstreep en een koffiebruine wang. Met een bevende stem stamel ik: “Hey, ik denk een Bosgors!”. Ik krijg niet goed uitgelegd waar de vogel exact zit, tot hij echt open en bloot kwam zitten. Met een veel overtuigendere stem zeg ik het nog eens: “Jaaaaa, BOSGORS, in het lichter gebladerte van de duindoorn!” Joachim krijgt de vogel in beeld en neemt de eerste bewijsplaten. We staan te trillen op onze benen en de vreugdekreten vliegen in het rond. In alle euforie zien we de vogel wat actiever te worden, vliegt hij langs ons heen en gaat achter ons nog vlakbij de recorder zitten, om dan laag wat verder te vliegen en achter een duin uit het zicht te verdwijnen. We hebben genoeg gezien, laten het diertje even met rust en jagen het nieuws de wereld in!
Een soundtrack van het moment dat de gors voor het eerst tevoorschijn komt (©Joachim Pintens)
De eerste scherpe foto na een reeks losse flodders, Blankenberge, 9 oktober 2021 (©Joachim Pintens)
Het volk stroomde in een mum van tijd toe. Voor vele vogelkijkers was het nog een lifer of een nieuwe soort voor België. Dé unieke kans om deze prachtige, mysterieuze soort van de Finse taiga bij ons te kunnen waarnemen. Wanneer we het gevoel hebben dat er inmiddels genoeg vogelaars aanwezig waren, wordt het stuk waar de vogel ongeveer moest geland zijn volledig uitgekamd, echter zonder enig resultaat. Even werd ik overvallen door een gevoel van onzekerheid. Met deze uitstekende trekomstandigheden kon de vogel elk moment zijn tocht naar het zuiden ongemerkt verder gezet hebben. Gelukkig vertelde Johan Buckens ons niet veel later dat hij de vogel had opgestoten en hem laag westwaarts had zien vervliegen. De zoekactie kon nu echt beginnen. Een groot deel van de bende trok een lijn richting Blankenberge, terwijl ik voor de zekerheid toch nog met een paar anderen het oostelijke deel tegen Zeebrugge voor mijn rekening nam. Joachim gaf mij gelukkig al snel het verlossende telefoontje. Uitgerekend vlak voor de telpost van de Fonteintjes werd de vogel eindelijk teruggevonden door Jasper Mussche. De vogelkijkers verzamelden zich toen in een grote halve cirkel rondom de struiken waar de vogel geland was, en niet veel later kon iedereen de Bosgors prachtig bekijken.
Lekker nagenieten terwijl we de vogel terugzoeken, Blankenberge, 9 oktober 2021 (©Joachim Pintens)
Een deel van de eerste toegesnelde twitchers, Blankenberge, 9 oktober 2021 (©Dries Candaele)
Bosgors Emberiza rustica, Blankenberge, 10 oktober 2021 (©Filip De Ruwe)
De gors bleek uiteindelijk bijzonder tolerant en duldde veel mensen in haar bijzijn, wat niet wil zeggen dat ze altijd goed meewerkte. Enkele alerte vogelkijkers vonden de vogel soms terug tussen de vrij dense duinvegetatie. Om de zoveel tijd werd er letterlijk en figuurlijk een duwtje in de rug gegeven. De menigte kon zo, vaak op ettelijke meters, de vogel in volle pracht, al poetsend gadeslaan. Voor mijn part een dikke shoutout aan twitchend Vlaanderen. Iedereen hield zich die dag voorbeeldig aan de regels. Voor veel mensen een ervaring om niet snel te vergeten. Met een najaarszonnetje op je snoet en een bende gepassioneerde mensen samen, was het nog eens een echte twitch als vanouds. Even lekker opladen! Een visarend die pal overvloog was leuk meegenomen, net zoals de talrijk langsscherende zangvogels (o.a. Kruisbekken, Sijzen en een Roodkeelpieper die Joachim tussendoor nog even had opgenomen). De dag nadien bleek de vogel nog aanwezig en werd nu met wat geduld ook veelvuldig op de grond gezien in tegenstelling tot de dag van de ontdekking. Als kers op de taart vonden Anton Cnudde en Bjarne Verhaege er in de loop van de ochtend nog eens een Dwerggors bij, op een boogscheut van de Bosgors. Kan het nog gekker? Bij mijn weten een unicum in België en het is niet ongemerkt gepasseerd, want uiteindelijk hebben op 2 dagen tijd meer dan 200 vogelkijkers en -fotografen de Bosgors en zijn kleinere broertje bezocht in het legendarische natuurgebied De Fonteintjes.
Bosgors Emberiza rustica, Blankenberge, 10 oktober 2021 (©Victor Claes)
Dit is veruit mijn leukste vondst samen met Joachim, vooral hoe alles door toevalligheden is verlopen en uiteindelijk zo mooi in zijn plooi is gevallen. Wat het verhaal voor mij persoonlijk nog een extra dimensie geeft, zijn de grote aantallen Bosgorzen die ik een paar maand eerder gezien heb tijdens mijn trektocht samen met Louis Robeyns door Oulanka National Park in het Oosten van Finland. We wisten dat de soort bijzonder snel achteruit gegaan was de afgelopen decennia, dus met één waarneming waren we al meer dan content geweest. Tot groot jolijt bleef het niet bij één waarneming, maar kregen we een tiental koppeltjes met jongen mooi in beeld op een week tijd, goed voor een totaal van 40 à 50 exemplaren! Het bleek dat de soort − net zoals vorig jaar − een goed broedsucces achter de rug had. Dit vertaalde zich duidelijk in de hoeveelheid gevallen in Nederland maar ook in België, met maar liefst 3 waarnemingen sinds 2019 na een lange radiostilte vanaf 2008. De recente waarnemingen betroffen echter telkens gevallen die niet twitchbaar waren, dus de vogel die wij vonden was een welkome verademing na maar liefst 13 jaar! De volgende hoeft echter niet op zich te laten wachten tot we 36 jaar oud zijn :-)
Bosgors Emberiza rustica, Blankenberge, 10 oktober 2021 (©Kurt De Meulemeester)
Elie Coremans
