Bonte Zanger: waanzin in zwart-wit
“Het nummer dat u gevormd hebt, is niet in gebruik.” Een blik Monster op een paaltje. Shetlandpony’s die rugzakken te lijf gaan. De mezenmix. Vogelkijkers die komen aanrennen. Frituur ’t Kastaarke. Een yánk. De belofte van een bak Tripel Karmeliet... De onmiskenbare kop van een Black-and-white Warbler. Enkele indrukken die me altijd zullen bijblijven van zondag 24 september 2023. Door de ontlading kan ik me niet alle gebeurtenissen perfect herinneren. Dankzij de recorder die ik nog geen maand heb kan ik het verhaal van die ene ochtend gelukkig reconstrueren... Maar eerst even terugspoelen.
Vrijdagavond las ik het overzicht van de ongeziene reeks Amerikaanse zangvogels, en dan vooral warblers, in Ierland en de UK. Ik bel nog even met Mathieu Decoene om af te stemmen over het weekend. Eigenlijk was ik veel te optimistisch over onze kansen in België. Maar toch. De najaren van 2019, 2020 en 2022 waren goed geweest voor Amerikaanse zangvogels in Noordwest-Europa, en niet enkel op de Britse eilanden. Ik had me dan ook voorgenomen om, als er nog eens zo’n najaar was, er echt voor te gaan. Ik droomde er stiekem van om een Roodoogvireo te vinden, de vogel van 2019 had ik drie keer op één dag net gemist. Ook Zwartkopzanger of Mirtezanger leken me niet helemaal uitgesloten aan de Belgische kust. Al dacht ik dat het wel weer op Vlieland of Texel zou gebeuren.
Uiteindelijk begint Mathieu zaterdag met wat seawatchen, terwijl ik naar de Westdam ga. Naar mijn mening was dit de beste plek om kans te maken op een Amerikaanse zangvogel. Het is tenslotte het eerste stuk land dat vogels vanuit de UK tegenkomen, en dat in het ’s nachts fel verlichte havengebied. Al snel kom ik Jan De Vlaeminck tegen. Samen fietsen we naar de schaarse stukken groen in de voorhaven. Drie Tjiftjaffen, een Grasmus en wat buien later doe ik nog wat bosjes in Zeebrugge met Mathieu. De dag eindigt in de Sashul, het natuurgebied ten zuiden van de Oostdam dat bestaat uit de Haag en het stapelterrein. Het was een leuke dag met redelijk wat sylvia’s, maar mijn optimisme over Amerikaanse zangvogels was alweer iets getemperd. Morgen toch maar weer gewoon in Heist starten en de focus richten op oostelijke soorten. Het zou de eerste droge nacht sinds een paar dagen worden, en elke vogelkijker met wie ik had gesproken dacht dat er die nacht veel trek zou zijn.
Ook zondag gaat de wekker dus om 5 uur in Brussel. Op de eerste trein naar Heist kom ik Mathieu tegen, en besluiten we om samen de Sashul te doen. Er zitten best wat vogels. Vooral Zwartkoppen, maar binnen het uur zien we ook een of twee Braamsluipers, een Kleine Karekiet, een Vuurgoudhaan en een Gekraagde Roodstaart. Daarnaast is er leuke dagtrek, met onder andere twee groepjes bontbekplevieren.
We gaan de dichtbegroeide talud van het stapelterrein af. Bij een stuk waar de lage wilgen tot over het hek hangen blijven we wat langer hangen. “Hier zit er nog wat. Ge voelt da. Da zijn van die phyllo-bosjes…” “Ja, da’s wel echt.” Een Tjiftjaf klimt omhoog. Mathieu speelt nog eens de ‘mezenmix’ af. Ik zie beweging nog geen meter boven de grond en verwacht dat het dezelfde Tjiftjaf is. Ik richt mijn verrekijker… en zie de kop van een Bonte Zanger. Onmiddellijk herken ik de soort, maar mijn brein grijpt in. Dit kan niet, dit nu vooral niet uitspreken, zoiets. Ik zie even de onderdelen van de vogel en ‘barmsijs?’ komt even in mij op. Het moet toch iéts anders zijn. Ondertussen hoort Mathieu aan mijn paniekerige “wasda?? wasda??” dat het serieus is. De vogel verschijnt opnieuw. “Da’s een Bonte Zanger! Da’s een Bonte Zanger! Da’s een Bonte Zanger!” Mijn brein is overtuigd, de weerslag bereikt mijn lichaam. Ik begin te beven. Instinctief grijp ik mijn gsm en probeer met trillende handen het nieuws bekend te maken. Meteen denk ik aan Wout De Rouck, admin van Belgian Bird Alerts. En hoogstwaarschijnlijk in de buurt. Blijkbaar bel ik naar zijn oude gsm-nummer, dat al jaren afgesloten is. Dan maar via WhatsApp het nieuws verspreiden. Terwijl slaagt Mathieu erin om meteen duidelijke foto’s te nemen. We begrijpen nog altijd niet hoe dat gelukt is, ook bij hem nam de adrenaline het over. De determinatie is rond, het nieuws is verspreid, er zijn foto’s. Nu er niets meer moet gebeuren, kan ik even helemaal niets meer. Ik heb wat meer vaste grond nodig en ga op mijn knieën zitten.
De allereerste foto van een Amerikaanse warbler in België: Bonte zanger Mniotilta varia, Heist, 24 september 2023 (Mathieu Decoene)
Luister naar het moment van de ontdekking van de Bonte zanger Mniotilta varia, Heist, 24 september 2023 (Jonathan Meire)
Wout, Joachim, Elie en Stijn waren inderdaad vlakbij en staan vier minuten na de ontdekking al naar de eerste Bonte Zanger voor België te kijken. De vogel laat zich kort fantastisch zien. Vijf vogelkijkers genieten van een van de meest tot de verbeelding sprekende dwaalgasten. Ik niet, ik ben er even niet toe in staat. Bij de ene zeldzaamheid en nog geen handvol subzeldzaamheden die ik de laatste jaren vond voelde ik adrenaline, maar kon ik wel rustig blijven. De fysieke impact van een yank is echter niet te onderschatten. Kort na de ontdekking ga ik zelfs even op mijn buik liggen. Na nog geen vijf seconden besef ik dat ik zo de talud niet kan afkijken en sta ik weer recht. Op de opname hoor ik mezelf na iets meer dan een uur zeggen “ik ben er door”. Nee, ik was er nog niet door. Twee uur lang heb ik af en aan ‘de bibber’. Ik kan door de verrekijker kijken, maar een stabiel beeld zit er nog niet in. Uiteindelijk zie ik na de ontdekking de vogel nog twee of drie keer. De rest van de ochtend hang ik nog wat rond op het stapelterrein. In de namiddag had ik met vrienden afgesproken, ik verlaat de kust na een waanzinnige ochtend.
De eerste aanstormende vogelkijkers bij de Bonte zanger Mniotilta varia, Heist, 24 september 2023 (Joachim Pintens)Uiteindelijk wordt de Bonte Zanger door minstens tweehonderd mensen gezien. Het is voor velen zenuwachtig wachten, het grootste deel van de dag toont de vogel zich maar af en toe. De volgende dag wordt de vogel niet meer teruggevonden. Onverwacht wordt de vogel wel teruggezien op 2 oktober, meer dan een week later.
Bonte zanger Mniotilta varia, Heist, 24 september 2023 (Billy Herman)Ik had nooit durven denken dat we ooit een Bonte Zanger in België zouden kunnen zien, laat staan deze soort zelf te vinden. Als deze soort in België kan, dan is er nog veel mogelijk… Het is een kwestie van zoeken. Het was fantastisch om dit samen met vrienden te beleven. Bijzondere dank aan Mathieu! En merci voor de frieten, Simon.
Blije gezichten van de ontdekker(s) van de Bonte zanger Mniotilta varia, Heist, 24 september 2023 (Joachim Pintens)Noot van de redactie:
Op Tarsiger vonden we volgende aantallen: Azoren (33), UK (23), Ierland (4), Ijsland (4), Spanje (2), Noorwegen (1), Frankrijk (1), Faroer (1) en indien dit geval door het BRBC aanvaard wordt België (1)
Jonathan Meire
